Zmiany życiowe są zwykle źródłem stresu. To, jak człowiek sobie z nimi radzi zależy od indywidualnych predyspozycji, w tym od cech osobowości, przekonań kluczowych i zasad życiowych (przekonań pośredniczących).

Przekonania kluczowe to nieme założenia o sobie samym/ej, o ludziach i o świecie. Razem z typowym wzorcem emocjonalnym i behawioralnym mogą stanowić sedno pułapki emocjonalnej (wczesnodziecięcego dezadaptacyjnego schematu), która jest dla człowieka ograniczająca, bo utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia realizację ważnych celów życiowych, w tym budowanie bezpiecznych i satysfakcjonujących relacji z innymi. Zasady życiowe są sztywnymi zasadami, które wynikają z przekonań kluczowych (Jeśli świat jest niebezpieczny, to trzeba uważać. Jeśli ludzie są wrodzy, to licz tylko na siebie).

W terapii poznawczo-behawioralnej (ang. CBT) identyfikujemy i podważamy automatyczne myśli negatywne, które pojawiają się bez naszej woli, bezrefleksyjnie (nie można ich powstrzymać), a ich treść zależy od uaktywnionych przekonań. Takie poszerzenie perspektywy i zmiana sposobu myślenia prowadzi do zmiany emocji, reakcji cielesnych oraz zachowania.

Na pierwszym etapie terapii wspólnie z pacjentem tworzymy konceptualizację poznawczą, która ukazuje związek między wczesnymi doświadczeniami życia osoby a powstaniem negatywnych schematów i strategii radzenia sobie z problematycznymi sytuacjami. Konceptualizacja wyjaśnia również wpływ przekonań kluczowych, założeń i wzorców behawioralnych osoby na jej aktualne reakcje w różnych sytuacjach.

Uniwersalne rozumienie funkcjonowania człowieka w nurcie poznawczo-behawioralnym polega na zauważeniu, jak obiektywny element rzeczywistości (zachowanie innych, usłyszana muzyka, zapach, wspomnienie, objaw fizyczny z ciała) staje się czynnikiem wyzwalającym myśli automatyczne, które nadają znaczenie rzeczywistości, a ich treść zależy od powstałych w dzieciństwie i okresie dojrzewania przekonań kluczowych i pośredniczących.

Przekonania kształtują się w sytuacjach, gdy na wczesnym etapie życia nie są spełnione w sposób wystarczający podstawowe dziecięce potrzeby (bezpieczeństwa, więzi, kontaktu z innymi, autonomii, poczucia własnej wartości i realnych granic). Wewnętrzne dziecko, którym kiedyś byliśmy, to taka część osobowości, z poziomu której nasze funkcjonowanie nie jest dojrzałe. Aby wzmocnić tzw. tryb zdrowego dorosłego, w terapii schematów (skrót TS) dążymy do osłabiania schematów niegdyś adaptacyjnych, a w życiu dorosłym – ograniczających.

Terapeuta, pełniąc rolę ograniczonego powtórnego rodzica, pomaga spełniać podstawowe dziecięce potrzeby. Dzieje się to w relacji terapeutycznej, ale również poprzez zastosowanie technik doświadczeniowych, w tym wyobrażeniowych, które nie są dostępne w klasycznej terapii poznawczo-behawioralnej.

Terapia poznawczo-behawioralna sprawdzi się w przypadku zaburzeń z tzw. osi pierwszej (m.in. w depresji i zaburzeniach lękowych).

W przypadku, gdy potrzeba zmiany dotyczy stałej struktury psychicznej, tj. osobowości (proces kształtowania kończy się w życiu człowieka ok. 25 r.ż.), najlepsza będzie praca terapeutyczna w nurcie terapii schematów.

Nasi terapeuci pracują w obu tych nurtach (CBT i TS), by sposób postępowania zmierzający do wyzdrowienia był jak najbardziej optymalny.